Konflikt zbrojny w Ukrainie spowodował masową migrację uchodźców wojennych do Polski, a co za tym idzie – wpłynął znacznie na kształtowanie się krajowego rynku pracy. Od czasu rozpoczęcia wojny miliony ludzi zaczęły szukać w Polsce schronienia przed okrucieństwem wojny i podejmować pracę zarobkową. W tym artykule dowiecie się, jakie różnice zachodzą między rekrutacją Ukrainców i Polaków. Jakie konkretnie zasady zatrudniania obowiązują obywateli Ukrainy i czy różnią się one od tych, według których są zatrudniani Polacy?

Zasady zatrudniania ludzi z Ukrainy

Począwszy od 24 lutego 2022 roku, kiedy Rosja napadła zbrojnie na Ukrainę, do Polski zaczęło napływać bardzo dużo ludności poszukującej schronienia przed działaniami wojennymi rosyjskiego agresora. Od tamtego momentu do kraju wjechało dotychczas prawie 3 miliony obywateli Ukrainy – przede wszystkim kobiet, dzieci oraz osób starszych. Wiele spośród nich poszukuje legalnych źródeł zatrudnienia w polskich zakładach pracy, które pozwolą im zapewnić godny byt swoim bliskim.

Trudna sytuacja Ukrainców i Ukrainek

Początkowa sytuacja nie była dla naszych sąsiadów korzystna, ponieważ byli oni zatrudniani na porównywalnie gorszych warunkach niż Polacy. Najczęściej stosunek zatrudnienia nie regulowała umowa o pracę, lecz tzw. “umowa śmieciowa” – o dzieło bądź umowa zlecenia. Jak wiadomo, kontrakt tego typu nie gwarantuje pakietu świadczeń społecznych i zdrowotnych, nie zabezpieczając w pełni interesów zleceniobiorcy lub wykonawcy dzieła.

Sytuacja ta miała miejsce do czasu uchwalenia przez rząd Rzeczypospolitej tzw. „specustawy”, dotyczącej prawnych aspektów pracy Ukrainców oraz tego, na jakich zasadach mogą przebywać w Polsce i być zatrudniani. Ustawa została uchwalona 12 marca 2022 roku (z nowelizacją 15 kwietnia 2022).

Interwencja „Solidarności” w sprawie zatrudniania obywateli Ukrainy

Istotna była również interwencja działaczy Krajowej Sekcji Handlu NSZZ „Solidarność”, którzy 22 marca 2022 roku zaapelowali w sprawie zatrudniania w Polsce obywateli Ukrainy. Apel ten był skierowany  do największych sieci handlowych, a kluczowy postulat „Solidarności” dotyczył warunków zatrudnienia. Solidarność zawalczyła przede wszystkim o to, aby obywatele Ukrainy byli zatrudniani nie na umowach „śmieciowych”, ale na normalnych umowach o pracę.

Co wnosi specustawa w sprawie Ukraińców

Przede wszystkim została uregulowana kwestia legalnego pobytu obywateli Ukrainy w Polsce, a także ich małżonków, którzy nie posiadają obywatelstwa ukraińskiego, co wcześniej nie było w żaden sposób ustalone. Od momentu wejścia w życie specustawy obywatele Ukrainy mogą więc pozostawać na terenie Polski przez 18 miesięcy – niezależnie od dokumentów, na których podstawie przekroczyli granicę ukraińsko-polską. Przepisy te regulują również pobyt tych obywateli Ukrainy, którzy w momencie wybuchu wojny (tj. 24.02.2022) przebywali już na terenie Polski, posiadając wizę krajową. Dla nich pobyt został przedłużony również o taką samą długość, czyli półtora roku.

Dzięki specustawie obywatele i obywatelki Ukrainy mogą być zatrudniani w Polsce według przyspieszonej procedury rekrutacyjnej. Pracodawca ma obowiązek powiadomić w ciągu 14 dni Powiatowy Urząd Pracy właściwy miejscu prowadzenia działalności o fakcie zatrudnienia obywatela ukraińskiego, zgłaszając fakt na stronie www.praca.gov.pl. W przeciwieństwie do stanu prawnego sprzed 22 marca br. – zatrudniający nie ma już obowiązku wnioskowania i uzyskiwania zezwolenia na pracę takiego obywatela.

Stan prawny a praktyczne aspekty rekrutacji

Pomimo ujednolicenia prawnych aspektów zatrudnienia i ułatwienia procesu rekrutacyjnego, pomiędzy rekrutowaniem Ukraińców i Polaków zachodzi kilka istotnych różnic, które jednak nie powinny stanowić przeszkody – oczywiście jeśli w procesie rekrutacyjnym podejmiemy odpowiednie działania.

Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na językowe aspekty przygotowania ogłoszenia o pracę, komunikację podczas rozmowy rekrutacyjnej i jednostkowe różnice kulturowe, które wynikają z pobytu obcokrajowca w innym kraju, mieście i środowisku. Powinny być to zasady uniwersalne, ponieważ nie towarzyszą one jedynie zatrudnianiu obywateli Ukrainy, ale po prostu większości osób, które nie są obywatelami Polski.

Komunikacja z kandydatami

Znaczną barierą może być język ukraiński. Należy wziąć pod uwagę to, że pracodawcy jako złożone organizacje posiadają więcej środków i możliwości translacji dokumentów, niż ma to miejsce w przypadku jednostkowych obywateli Ukrainy, pragnących pracować w Polsce. Zatrudniający nie powinni dyskryminować nikogo ze względu na jego pochodzenie etniczne i język.

Podejmując się zatrudnienia Ukraińca, powinniśmy więc zadbać o to, aby, jako zatrudniający, mieć możliwość komunikatywnego posługiwania się językiem ukraińskim.

Wygodnym, alternatywnym rozwiązaniem jest stworzenie uniwersalnego formularza rekrutacyjnego (dostępnym na stronie internetowej) w języku ukraińskim, który znacznie usprawni komunikację formalną między pracodawcą a kandydatem. Oczywiście możemy wymagać od kandydata/kandydatki innego języka (np. polskiego lub angielskiego), lecz powinniśmy w sposób bezpośredni komunikować to w ogłoszeniu.

Rekrutacja i wdrożenie pracownika z Ukrainy

Każdy nowy pracownik zasługuje na to, aby wdrożyć go do nowej pracy zgodnie z zasadami poszanowania różnic językowych, środowiskowych i kulturowych. Często są to pracownicy wysoce wykwalifikowani, którzy potrafią szybko się adaptować, pozostają elastyczni kulturowo i są otwarci na nowe środowisko pracy. Warto traktować ich jako równych partnerów, ponieważ w istocie tacy są. Dlatego w ogłoszeniu o pracę nie powinniśmy unikać komunikatu o oferowanym wynagrodzeniu, trybie zatrudnienia, miejsca wykonywania pracy oraz zakresu obowiązków i wymagań stawianych przed pracownikiem.

Podsumowanie

Zatrudnienie obywatela Ukrainy jest obecnie uregulowane przepisami prawa, które nakazują pracodawcom zatrudnianie na równych warunkach, czyli na takich, na jakich są zatrudniani obywatele Polski.

Z obywatelem Ukrainy powinniśmy zawrzeć analogiczną umowę, jaką zawieramy z kandydatem z kraju. W przypadku umowy o pracę trzeba pamiętać o wynagrodzeniu minimalnym (3010zł brutto), a w przypadku umowy cywilnoprawnej (zlecenia) – 19,70 zł brutto za godzinę. Umowa jak i wszystkie dokumenty rekrutacyjne powinny być napisane w języku zrozumiałym dla Ukraińca.

Przed zatrudnieniem należy sprawdzić legalny status pobytu obcokrajowca w Polsce. Dużym ułatwieniem dla pracodawcy jest to, że nie musi on występować z wnioskiem o pozwolenie na pracę dla Ukraińca, ponieważ wystarczy powiadomienie o zatrudnieniu takiej osoby, wysłanego do Powiatowego Urzędu pracy w ciągu 14 dni od chwili zaistnienia faktu zatrudnienia.